In Groningen is de toekomst al begonnen

Foto: Locatie EnTranCe, Centre of Expertise energie.

Groningen ziet kansen en ontwikkelt zich daarom tot waterstofregio van Nederland. Wat maakt onze regio koploper op gebied van waterstof, hoe kan waterstof voor ons werken hoe werken we hierin samen? 

Voor Zorb Magazine spreken we erover met Tjerk Jansma, programma- en plantmanager bij EnTranCe, Centre of Expertise energie, onderdeel van de Hanzehogeschool Groningen en Hendrik Cazemier, vergunningverlener complex bij de Omgevingsdienst Groningen (ODG). 

Hydrogen Valley

Tjerk: "De provincie Groningen heeft alles in huis om van waterstof de energiedrager van de toekomst te maken: kennis, duurzame energiebronnen en de bestaande gasinfrastructuur die er ligt, is uitermate geschikt voor transport. Voor waterstofopslag, een heel moeilijk thema, zijn ook mogelijkheden in de regio (Zuidwending)."De regio is dan ook door de Europese Commissie uitgeroepen tot Europa's eerste 'Hydrogen Valley'. Er kwam negentig miljoen euro subsidie beschikbaar, waarmee voor 2025 een volledig functionerende, groene waterstofketen geïnstalleerd moet zijn.

Tjerk: "Als we het hebben over waterstof, praten we over groene waterstof. Dat is waterstof die wordt gemaakt door water door middel van elektrolyse te scheiden in waterstof en zuurstof. Daarbij wordt groene, duurzame elektriciteit gebruikt, die is opgewekt met zonnepanelen of windmolens. Op die manier wordt elektriciteit omgevormd tot waterstofgas. Waterstof wordt onder meer gebruikt voor het opslaan van duurzaam opgewekte stroom, het realiseren van duurzaam vervoer, als grondstof voor industrie en voor mobiele toepassingen. Straks bovendien ook voor de gebouwde omgeving in de vorm van door waterstof gevoede cv-systemen."

Ontwikkelingen in de regio

Hendrik: "De laatste jaren zien we in de regio allerlei ideeën en ontwikkelingen op gebied van de energietransitie, met name ook met waterstof. Een kleine greep: bussen, veeg- en vuilniswagens in de stad Groningen rijden op waterstof en in 2025 rijdt de eerste passagierstrein, voortgedreven middels waterstof, door de provincie. Gasunie doet momenteel een proef met de opslag van waterstof in zoutcavernes (grote paddenstoelvormige structuur in de ondergrond, die hoofdzakelijk uit zout bestaat, red.)en in Zuidwending en in de Eemshaven zijn diverse initiatieven met waterstof. Zo loopt er ook een vergunningprocedure voor een grote elektrolyzer. Deze gebruikt de elektriciteit van windmolens in de Noordzee en zet het om in waterstof."

Dat ontwikkelingen en kennis rondom waterstof elkaar in razend tempo opvolgen, bewijzen ze ook bij EnTranCe. Het experticecentrum, dat onderdeel is van de Hanzehogeschool, is betrokken bij diverse onderzoeken naar toepassingen van groene waterstof als schone en betaalbare energievoorziening. Wat in 2014 begon met een 1^ekleine container met proefopstelling, is vandaag de dag uitgegroeid tot een volwaardige 'Europese energiehub'.

Tjerk: "Op ons terrein komen wetenschappers, studenten, ondernemers, overheden en maatschappelijke instellingen bij elkaar om hun kennis te delen en hun droom om een bijdrage te leveren aan de energietransitie, waar te maken. Wat ons uniek maakt is dat we een pragmatische plek zijn. Startups, bedrijven of particulieren met een prototype, (internationaal) consortium dat het energiesysteem wil veranderen. Iedereen die een product, dienst of proces wil testen in een gecontroleerde, realistische omgeving, kan terecht in de energieproeftuin van EnTranCe."

De energieproeftuin wordt gebruikt voor uiteenlopende gecontroleerde experimenten op gebied van duurzame energie. Op gebied van waterstof onderzoekt een energieleverancier of waterstof kan worden opgeslagen en getransporteerd in bestaande gasleidingen. Een grote onderneming test of cv-ketels veilig kunnen draaien op waterstof. En in Hoogeveen werkt EnTranCe mee aan de realisatie van een waterstofwijk. In deze pilotstudie krijgen tachtig bestaande woningen hun stroom en warmte van waterstof.

Foto: Het ketelhuis van waterstof gevoede cv-systemen.

Open innovatie

Tjerk: "We bekijken de energietransitie vanuit diverse invalshoeken. Wat moet er qua techniek veranderen om altijd genoeg duurzame energie te hebben? Hoe kunnen mensen bijdragen aan de energietransitie en wat betekent dit voor bestaande en nieuwe wet- en regelgeving? We stimuleren open innovatie waarin de gebruiker van de energie de hoofdrol speelt. We willen mensen meenemen in dit veranderingsproces en daadwerkelijk laten zien en ervaren hoe we van fossiel naar groen gaan. Daarom zie je bij ons alle proefopstellingen 'bovengronds'."

Innoveren en pionieren

Tjerk: "We zijn klein begonnen vanuit een droom onderzoek te doen naar de mogelijkheden van nieuwe vormen van energie. Zoiets bestond nog niet. Toen we de eerste proefopstellingen wilden realiseren, kregen we dan ook te maken met de daarbij komende belangrijke onderwerpen zoals veiligheid, arbo en vergunningen. Want hoe krijg je een vergunning terwijl je nog niet weet wat je precies gaat doen? Hiervoor was en is het wettelijk kader nog niet ingericht.

In die opstartperiode hadden we dan ook veel gesprekken met de gemeente Groningen en ODG. We hebben samen gekeken naar de mogelijkheden en benodigde aanpassingen om onze plannen altijd in het activiteitenbesluit te laten passen. Ook hebben we gezamenlijk gekeken naar de mogelijkheden voor een koepelvergunning. Momenteel werken we echter 'case voor case'."

Hendrik: "In onze samenwerking merken we dat het prettig is als je elkaar leert kennen. Iedereen is voor de energietransitie en ziet de toegevoegde waarde van een initiatief als EnTranCe. Maar het is aan ons om ervoor te zorgen dat dit op een veilige manier gebeurt die past binnen de richtlijnen. Zo valt waterstof niet onder het activiteitenbesluit. De aanvragen voor proeven met waterstof worden separaat ingediend en behandeld. Hierover gaan we dan met elkaar in gesprek: ‘Wat zijn de plannen, hoe wordt het toegepast en wat betekent dit voor de omgeving?’"

Tjerk vult aan: "We zijn de laatste jaren steeds meer naar elkaar toe gegroeid. We weten elkaar te vinden en houden elkaar tijdig op de hoogte. Het is een kwestie van elkaar informeren en anticiperen, en dat is leuk!"

Hendrik: “Waterstof zal zeker belangrijk zijn voor de toekomst, voor onze regio en de gehele klimaatneutrale economie. Dat zien we niet alleen bij EnTranCe, maar ook bij zoveel andere initiatieven in onze regio. Als omgevingsdienst zien we dit op ons af komen. Onze kennis op gebied van waterstof moeten we dan ook blijven ontwikkelen, helemaal nu de vaart erin zit."